Febr'12 Verantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheid nemen vs slachtoffergedrag

Veel mensen nemen in bepaalde situaties geen verantwoordelijkheid voor hun aandeel in de ontstane situatie en vertonen dan slachtoffergedrag waarmee zij zich afhankelijk maken van hun omgeving.

Kenmerkend voor iemand die verantwoordelijkheid neemt is dat diegene zich richt op dat waar hij invloed op kan uitoefenen in de toekomst.

Verantwoordelijkheid nemen is iets anders dan schuld hebben of bekennen. Wanneer je met de juiste intenties iets hebt gedaan wat niet erg handig is uitgepakt, dan kun je verantwoordelijkheid nemen voor dit gedrag en er iets van leren voor de toekomst, zonder je daar schuldig over te hoeven voelen.

Schuld heb je wanneer je intenties niet juist waren en je opzettelijk iets hebt gedaan waarvan je van te voren wist dat het eigenlijk niet kon/ aardig is/ nare consequenties heeft voor jezelf of een ander. Schuld bekennen, excuses aanbieden en zorgen dat het gedrag zich niet herhaalt, is dan het juiste wat je kunt doen.

Een schuldgevoel heeft alleen maar negatieve consequenties, kost veel negatieve energie en levert niets op; dit zet niet aan tot groei. Je aangevallen voelen en/of je schuldig voelen betekent stilstand, je zit dan in de slachtofferrol en blijft hangen in negativiteit. Je wijst daarmee jezelf af.

Herkenningspunten van gedrag waarbij verantwoordelijkheid wordt genomen zijn

• Acceptatie van de situatie: Je kijkt naar de situatie zoals die werkelijk is, zonder deze te ontkennen.
• Acceptatie van de consequenties.
• Gericht zijn op zaken waar invloed op uitgeoefend kan worden en er daadwerkelijk iets aan doen.
• Erkennen dat jouw leven; wat jij denkt, voelt en hoe jij je gedraagt, jouw eigen verantwoordelijkheid is.
• Erkennen dat je altijd keuzes hebt en dat jij zelf verantwoordelijk bent voor die keuzes. Je hebt in iedere situatie de keuze: Accepteren en verantwoordelijkheid nemen of je verzetten en je als slachtoffer gedragen.
• Zelfreflectie, jouw eigen gedachten: Richt je die op jouw eigen verantwoordelijkheid of richt die zich op een ander? Wijs je steeds naar de ander en geef je die de ‘schuld’ van de situatie of ben je bereid naar jezelf te kijken en iets aan je eigen gedrag te veranderen?
• Trots opzij zetten; door je kwetsbaar op te stellen toon je een enorme kracht. Je kwetsbaar opstellen is iets heel anders dan je zwak opstellen (slachtoffergedrag).
• Kijken naar mogelijkheden om de situatie gunstig  te beïnvloeden. Deze mogelijkheden liggen in het hier en nu. Ga ervan uit dat de ervaringen die je tot nog toe - waarschijnlijk automatisch - heb gebruikt, je niet hebben geholpen. Het vraagt improvisatie en lef om nieuwe mogelijkheden te onderzoeken en te doen.
• Feedback positief willen ontvangen/ vragen en daarop reageren met zelfreflectie, door goed te luisteren en te  kijken wat jij ervan kunt leren, zonder te wijzen naar een ander en uitvluchten/excuses te verzinnen waarom het zo is gegaan.
• Erkennen dat jouw geluk jouw verantwoordelijkheid is.
• Daag jezelf uit tot nieuw gedrag.

De volgende gedachten kunnen hierbij naar boven komen:

• Wat is hier aan de hand
• Wat is mijn aandeel hier in geweest
• Wat is mijn verantwoordelijkheid
• Wat zijn mijn verbeterpunten
• Wat ga ik hier aan doen
• Hoe kan ik dit een volgende keer anders doen

Kenmerkend voor iemand met slachtoffergedrag is dat deze zich richt op het verleden en zijn oordeel hierover. De emoties hebben de overhand.

Herkenningspunten van slachtoffergedrag zijn:

• Hopen en wachten
• Uitvluchten en excuses
• Zelfbeklag
• Zelfmedelijden
• Ontkennen wat er aan de hand is
• Anderen de schuld geven
• Blijven doen wat je deed

De volgende gedachten kunnen dan naar boven komen:

• Dit heb ik al eerder meegemaakt
• Ik weet precies hoe dit zal gaan
• Dit wil ik niet
• Zie je wel
• Waarom overkomt mij dit altijd
• Waarom doen zij mij dit aan

 ‘Wanneer je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’