Transactionele Analyse

Transactionele Analyse (TA) is een praktische theorie over gedrag en communicatie: Actie + Reactie = Transactie.

Transactionele Analyse helpt bij het bewust worden van communicatie. In het contact met anderen communiceren we vanuit één van de drie egoposities (zijnswijzen) Ouder, Volwassene en Kind. We hebben daarbij de keus uit vijf gedragsopties, met elk positieve en negatieve kanten. Op basis daarvan is het mogelijk transacties te analyseren en gedrag te observeren. Overigens is het interpreteren daarvan risicovol, je weet namelijk nooit wat de ander denkt of voelt. De modellen en begrippen zijn bruikbaar wanneer je jezelf beter wilt leren begrijpen en effectiever wilt omgaan en communiceren met anderen. Het basismodel heeft drie cirkels. Deze staan voor de drie posities van waaruit we kunnen reageren: de Ouder, Volwassene en Kind positie. Iedereen heeft deze drie posities in zich en elk moment van de dag zitten we in één er van, gedurende de dag wisselen we, afhankelijk vd situatie, regelmatig van positie.

De TA gaat er van uit dat we de keuze hebben uit vijf (zes inclusief Gekwetste Kind) soorten gedrag, elk gedrag heeft zowel positieve als negatieve kanten. In de interactie met anderen kunnen we bewust kiezen vanuit welke positie we reageren. Deze keuze bepaalt voor een groot deel het vervolg van de communicatie. Jouw manier van communiceren heeft een bepaald effect op de ander, wat jij doet en zegt kan iets triggeren bij je gesprekspartner, die vervolgens ook reageert vanuit één van de egoposities. Hoe beter je in staat bent patronen in je eigen gedrag te herkennen, hoe effectiever de communicatie zal verlopen.

Complementaire transacties

Wanneer een collega vanuit de Volwassen egopositie aan haar collega vraagt, wanneer hij tijd voor haar heeft en hij antwoordt vanuit dezelfde positie met de vraag hoe lang ze denkt nodig te hebben, dan is dit een complementaire transactie.

Kruistransactie

Zo lang iedereen complementair blijft reageren verandert er niets, totdat iemand de transacties doorbreekt en reageert vanuit een andere dan de verwachte egopositie. Dan is er sprake van een kruistransactie. Het gesprek krijgt dan, bedoeld of onbedoeld, een andere wending. Of dit positief of negatief uitpakt, hangt af van wat en hoe het gezegd wordt. Het hangt ook af van hoe het ontvangen wordt, de ontvanger heeft namelijk net als de ander eigen ervaringen en triggers.

Wanneer de collega zou schrikken en twijfelt aan zichzelf, dan kan die gaan reageren vanuit zijn Aangepaste Kind, dat is zijn automatische reactie op kritiek. In plaats van te reageren vanuit zijn Kind+, roept hij zijn (negatief) Kritische Ouder te hulp en slaat verbaal van zich af. Dit is weinig effectief en een opening voor conflict. Door te leren niet reflectief te reageren en bewust te kiezen voor een positieve Egopositie vermijd je een conflict.

Verborgen transacties

Dan zijn er nog verborgen transacties. Omdat we vooral non-verbaal communiceren met gebaren, mimiek en intonatie geven we meerdere signalen tegelijk. Wanneer we congruent zijn dan zeggen we wat we denken, voelen, laten zien en horen en dan klopt het allemaal. Zodra we met dat wat we zeggen ook nog iets anders bedoelen dan is er sprake van een verborgen transactie. Dat kan bewust of onbewust gebeuren.

Een van de bekendste modellen uit de Transactionele Analyse (TA) is de Dramadriehoek. Een driehoek met de punt naar beneden. Loopt een gesprek niet helemaal lekker, dan is de kans groot dat je in de dramadriehoek zit.

De dramadriehoek

Het model laat herhalende interactiepatronen zien. In die patronen, ook wel een ‘spel’ genoemd, zijn drie rollen te herkennen die van Aanklager, Redder en Slachtoffer.

De rollen

De rollen hebben een vaste, negatieve dynamiek ten opzichte van elkaar.

Zo biedt de Redder graag veel en vooral ongevraagd hulp 'Kom maar, laat mij het maar even doen'. Hij neemt de verantwoordelijkheid van de ander over, waardoor hij de ander afhankelijk maakt en zichzelf onmisbaar.
Het Slachtoffer gedraagt zich hulpeloos, reageert het liefst vanuit onmacht 'Ze moeten altijd mij hebben'. Doet hij dat zielig genoeg dan voelt de Redder zich aangesproken. Roept hij irritatie op, dan wordt de Aanklager uitgedaagd.
De Aanklager wijst, om zijn eigen zwakte te verbergen, de ander graag op zijn zwakke plekken 'Jij snapt er echt niets van hè', zodat de ander zich schuldig gaat voelen en dat geeft de Aanklager een gevoel van eigenwaarde.

Deze rollen zijn in het basismodel van de TA te herkennen bij de besproken 5 soorten gedrag. Zo reageert de Redder vanuit de negatief Voedende Ouder, het Slachtoffer vanuit het negatieve deel van ‘t Kind en de Aanklager reageert vanuit de negatief Kritische Ouder.

De omstanders

De toeschouwers die zich veilig en buiten schot wanen, zijn de mensen die er zogenaamd niets mee te maken hebben. Ondertussen gooien ze wel olie op het vuur met steunende of opjuttende opmerkingen.

Inwisselbaar

De rollen zijn inwisselbaar; voelt de Redder zich niet gewaardeerd, dan neemt hij de rol van Slachtoffer aan of van Aanklager 'Nou zeg, ik wil alleen maar helpen hoor'. Wil de Aanklager het goed maken, dan schuift hij op naar Redder of wordt zelf Slachtoffer. En wanneer het Slachtoffer vindt dat hij niet goed geholpen is dan schiet hij in de rol van Aanklager 'Ik dacht dat je me zou helpen, wat schiet ik hier nu mee op'.

De rollen zijn inwisselbaar en ook complementair, de één kan niet zonder de ander.

De winnaarsdriehoek

Hierbij worden alle rollen vervangen en bewust de kleur groen (veilig, doorgaan) voor de winnaarsdriehoek gebruikt.

'Rood gedrag' (uit de drama driehoek) wordt vervangen door 'groen gedrag' (uit de winnaarsdriehoek):
'Realistisch doen' in plaats van 'doen als Slachtoffer';
'Feedback geven en vragen' in plaats van 'Dader/Aanklager';
'Begeleiden/steunen/(helpen)’ in plaats van 'Redden'.

Coach Reeuwijk

TA

Coach Counsellor Reeuwijk